Ένα αντι-σημείωμα για το “Τελευταίο σημείωμα”, 13.1.2019

Eίναι σίγουρα μια ταινία που αναμοχλεύει την ιστορική μνήμη. Τη δική μας ιστορική μνήμη, σε μια εποχή που γίνονται οι μύριες όσο προσπάθειες για να μας κάνουν να ξεχάσουμε. Να ξεχάσουμε και να μην ξαναθυμηθούμε ποτέ.

Η εκτέλεση των διακοσίων αγωνιστών στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής την αυγή της Πρωτομαγιάς του 1944 μια από τις κορυφαίες στιγμές της ιστορίας του λαού μας. Με τους διακόσιους κομμουνιστές να παίρνουν εκείνο τον δρόμο που δεν έχει επιστροφή περνώντας χαράματα στην ιστορία.

Μια από τις μαζικότερες δολοφονίες και για να είμαστε ακριβείς θηριωδίες που διέπραξαν οι Ναζί κατά τη διάρκειας της Κατοχής. Αγωνιστές, που είχαν συλληφθεί κατά την περίοδο της μεταξικής δικτατορίας είχαν κλειστεί στην Ακροναυπλία και που με την κήρυξη του ελληνο-ιταλικού πολέμου ζήτησαν στις 29 Οκτωβρίου 1940 με επιστολή τους προς την κυβέρνηση να πολεμήσουν ως εθελοντές στο μέτωπο. Κάτι το οποίο έγινε και από την πλειονότητα των εξόριστων, χωρίς καμία όμως ανταπόκριση από την φασιστική κυβέρνηση.

Καταρρέει το μέτωπο τον Απρίλιο του 1941 και οι Ακροναυπλιώτες όπως και εκατοντάδες άλλοι εξόριστοι στα “θέρετρα” του Αιγαίου, παραδίδονται με πρωτόκολλο παράδοσης-παραλαβής(!)στους κατακτητές. Οι Ακροναυπλιώτες οδηγούνται στο Χαϊδάρι και σε διάφορα άλλα στρατόπεδα σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια.

Ηγετική προσωπικότητα ανάμεσα στους φυλακισμένους στο Χαϊδάρι ο Ναπολέων Σουκατζίδης. Κομμουνιστής. Αγωνιστής. Πατριώτης και άνθρωπος. Έχουν γραφτεί πάρα πολλά για αυτή την περίπτωση του κομμουνιστή που έδωσε χωρίς να το σκεφτεί την ζωή του στην υπόθεση της ελευθερίας.

Ας αφήσουμε την ζώσα προφορική μαρτυρία να μιλήσει για τον Ναπολέοντα Σουκατζίδη. Στο υπό έκδοση βιβλίο «Ενθύμια Μακρονήσου» η Ελένη Σαββατιανού κρατούμενη στην γυναικεία πτέρυγα του μπλοκ 15 στο Χαϊδάρι θυμάται για τον Σουκατζίδη: 

«…Την μοναδική προσωπικότητα του Ναπολέοντα Σουκατζίδη, ενός κομμουνιστή ανθρώπου που ήταν σημείο αναφοράς για όλους μας στο Χαϊδάρι.

Οι Γερμανοί τον εμπιστεύονταν τόσο πολύ που του έδιναν τη δυνατότητα να γυρίζει όλο το στρατόπεδο και να βοηθάει στην επίλυση των όποιων προβλημάτων, να πηγαίνει την αλληλογραφία με ένα ποδήλατο από το Χαϊδάρι στη Μέρλιν. Ένας καλοσυνάτο άνθρωπος που μόλις μπήκαμε στο Στρατόπεδο και μας υποδέχτηκε δε μας είπε απλά και μόνο κουράγιο.

Ήξερε και ο ίδιος πως εάν έκανε και την παραμικρή προσπάθεια να αποδράσει οι Γερμανοί θα εκτελούσαν στη θέση του δέκα, είκοσι, ή ποιος ξέρει πόσους πατριώτες.

Σε λίγη ώρα μας κάλεσαν γυναίκες και άντρες σε γενικό προσκλητήριο στον περίβολο του στρατοπέδου και άρχισαν να καλούν ονόματα. Ο Ναπολέων έχοντας δίπλα του τον διοικητή του στρατοπέδου άρχισε να διαβάζει τα ονόματα των κρατουμένων που θα πήγαιναν για εκτέλεση.

Όταν έφτασε στο δικό του ο διοικητής του είπε πως δεν θα εκτελεστεί, αλλά εκείνος μόλις άκουσε πως στη θέση του θα εκτελεστεί, ζήτησε να μην εξαιρεθεί από τον κατάλογο».

Φτάνει η ώρα για το εκτελεστικό απόσπασμα. Οι διακόσιοι το προηγούμενο βράδυ τραγουδούν και χορεύουν χωρίς σταματημό, ξέροντας πως η χαραυγή δεν θα υπάρχει συνέχεια. Τραγουδούν τον Εθνικό Ύμνο, επαναστατικά τραγούδια και τραγούδια από ολόκληρη την Ελλάδα.

Στον δρόμο προς το Σκοπευτήριο πετούν σημειώματα για να τα βρουν κάποιοι για να τα δώσουν στους δικούς τους. «Μάνα πεθαίνω για την πατρίδα». «Να μην στεναχωριέσαι αδελφούλα». «Θάνατος στον φασισμό». Μεγαλείο ψυχής και αστείρευτη δύναμη. Μια μοναδική ιστορία. Διακόσιοι ήρωες, παρακαταθήκη για το μέλλον.

Μια ιστορία που για εβδομήντα χρόνια δεν ήταν ούτε καν στην σκέψη της επίσημης πολιτείας. Ο χώρος του Σκοπευτηρίου ήταν στα χέρια της Πανελλήνιας Σκοπευτικής Εταιρίας, με τις προπονήσεις και τις βολές να γίνονται δίπλα στον χώρο των εκτελέσεων.

Η επίσημη πολιτεία δεν είχε δώσει ούτε κατ΄ ελάχιστο κάποιο δείγμα καταδίκης για το εθνικό έγκλημα παράδοσης στον κατακτητή Ελλήνων από «Έλληνες».

Τώρα, όσο για την ταινία, είτε κάποιος συμφωνεί είτε διαφωνεί με επιμέρους κομμάτια της, το μόνο σίγουρο είναι πως μας θυμίζει μια από τις κορυφαίες στιγμές της νεότερης ελληνικής ιστορίας που δεν πρέπει με τίποτα να ξεχάσουμε. Σε μια εποχή ιστορικού “σακατέματος” της μνήμη και έχοντας απέναντι όλους εκείνους που οι πολιτικοί τους πρόγονοι έδωσαν ψυχή και σώμα δίπλα στους κάθε είδους κατακτητές στην Κατοχή, τον Εμφύλιο, στην Χούντα και στην περίπτωση της Κύπρου.